Οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στη νότια Ελλάδα γύρω στο 1100 πχ. Τον 8ο πχ αιώνα οι Δωριείς της Λακωνίας ίδρυσαν τον Τάραντα, ενώ οι άλλοι Δωριείς ίδρυσαν την Ηράκλεια στη Νότια Ιταλία και το Ρήγιο στη περιοχή της Καλαβρίας. Στις πόλεις αυτές μιλιόταν κυρίως η Δωρική διάλεκτος. Σταδιακά η Ιταλική κατοχή και η καθολική εκκλησία περιόρισαν την Ελληνόφωνη περιοχή σε ελάχιστα χωριά. Η Ορθόδοξη Eκκλησία κράτησε ως το 16ο αιώνα στην Καλαβρία και ως τον 17ο αιώνα στην Απουλία.
Στην ενδοχώρα της Νότιας Καλαβρίας, νοτιοανατολικά του Ρηγίου, στην περιοχή της οροσειράς του Aspromonte και στη χερσόνησο του Salento στη νότια Απουλία, ανατολικά του Τάραντα βρίσκονται σήμερα δύο Ελληνόφωνες περιοχές της νότιας Ιταλίας.
Είναι γνωστό ότι η Ελληνιστική Κοινή από τον 3ο αιώνα π.Χ. επιβλήθηκε στις αρχαίες διαλέκτους, δεν μπόρεσε να τις ισοπεδώσει τελείως. Οι περιφερειακές διάλεκτοι και ιδιώματα, όπως η Τσακώνικη, τα Κατωϊταλικά Ελληνικά ιδιώματα κλπ δέχτηκαν την επίδραση της Κοινής ως προς τη σύνταξη και τη κλίση, διατήρησαν όμως πολλά μορφολογικά λεξιλογικά και φωνητικά στοιχεία, τα οποία τους προσδίδουν αρχαϊκό χαρακτήρα. Η διατήρηση των στοιχείων αυτών στη νότια Ιταλία και Σικελία έγινε, επειδή....
τα Δωρικά ήταν η γλώσσα των κυριότερων πόλεων και αποικιών εκεί.Είναι γνωστό ότι η Ελληνιστική Κοινή από τον 3ο αιώνα π.Χ. επιβλήθηκε στις αρχαίες διαλέκτους, δεν μπόρεσε να τις ισοπεδώσει τελείως. Οι περιφερειακές διάλεκτοι και ιδιώματα, όπως η Τσακώνικη, τα Κατωϊταλικά Ελληνικά ιδιώματα κλπ δέχτηκαν την επίδραση της Κοινής ως προς τη σύνταξη και τη κλίση, διατήρησαν όμως πολλά μορφολογικά λεξιλογικά και φωνητικά στοιχεία, τα οποία τους προσδίδουν αρχαϊκό χαρακτήρα. Η διατήρηση των στοιχείων αυτών στη νότια Ιταλία και Σικελία έγινε, επειδή....
Τα Κατωϊταλικά Ελληνικά ιδιώματα και ιδιαίτερα τα ιδιώματα της Καλαβρίας παρουσιάζουν στενότατη συγγένεια με την Τσακώνικη. Κατά Γ. Χατζηδάκη τα κύρια γνωρίσματα τα οποία ανάγουν την Τσακώνικη στην Αρχαία Δωρική και τη Λακωνική, είναι εκτός από το Δωρικό α αντί του Ιωνικού η:
1. Η αποβολή του σ ανάμεσα στα φωνήεντα (εσαλαγήκαϊ στην Τσακώνικη αντί εσαλαγήκασι εβγήκαϊ στα Κατωϊταλικά αντί του εβγήκασι )
2. Η προφορά του Θ ως σ ( στην Τσκώνικη κρίσα αντί κριθή στα Κατωϊταλικά κρισάρι αντι κριθάρι )
3. Ο ρωτακισμός, δηλαδή η τροπή του τελικού ς σε ρ. Τα Κατωϊταλικά ιδιώματα διατηρούν τα δύο πρώτα αλλά δεν έχουν το ρωτακισμό.
4. Η Δωρική συγγένεια των Κατωϊταλικών Ελληνικών ιδιωμάτων με την Τσακώνικη επισφραγίζει τη διατήρηση δωρικών λέξεων. Στην Καλαβρία υπάρχει λέξη λανό, δωρικός τύπος του αρχαίου ληνός στην Τσακώνικη ακούγεται ληνέ = ληνός.
ο Δήμος Λεωνιδίου στις 06-08-1990 αδελφοποιήθηκε με το Μαρτάνο, καθαρά γεωργικό χωριό με 10000 κατοίκους, ένα από τα εννιά χωριά του Σαλέντο όπου μιλούν ακόμη τη Δωρική Διάλεκτο. Τα άλλα Ελληνικά χωριά είναι η Καλημέρα, το Κάστρο των Ελλήνων, το Μελπινιάνο, το Κοριλλιάνο, το Ζολλίνο, η Σερνατία, το Σολέττο και το Μαρτινιάνο.
Από 10 έως 16-10-1987 έγινε στο Μαρτάνο το πρώτο συνέδριο Ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας με τη συμμετοχή 30 αμελούς Ελληνικής αποστολής (ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί, ερευνητές κλπ) Συνδιοργανωτής του συνεδρίου ήταν και το Αρχείο Τσακωνιάς. Τελέστηκε και ορθόδοξη λειτουργία στον καθολικό ναό της MARIA SS ASSUNTA από τους Τσάκωνες ιερείς Δ. Γολεγό, Μ. Αλευρά, Ν. Καμβύση και τον ιεροδιάκονο της Χώρας Τριφυλίας Φ. Ζαχαρόπουλο.
Περισσότερα θα βρει κάποιος στα χρονικά των Τσακώνων Ζ' τόμος Αθήνα 1986, εισήγηση του Α. Καραναστάση, στην ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας του πανεπιστημιακού Α.Ι.Θαβώρη (Ιωάννινα 1971) και στη σελίδα 4 της "Ελευθεροτυπίας", 03-11-1987.
Αρ. Χρ Κορολόγος
