Αφιέρωμα της "Καθημερινής" στη Δημητσάνα

Δημητσάνα Αρκαδίας: Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης

Το νερό, μοχλός ανάπτυξης μέχρι και τα μισά του περασμένου αιώνα στην ορεινή Αρκαδία, κινεί σήμερα τους μύλους του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης στη γραφική Δημητσάνα

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΟΛΙΤΙΣΙΤΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΟΜΙΛΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Ένα από τα πιο δημοφιλή και αγαπημένα χωριά της ορεινής Αρκαδίας είναι η Δημητσάνα. Ιστορικό κεφαλοχώρι, που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα παραδοσιακού αρκαδικού χωριού, με παλιά (και καινούργια) πέτρινα σπίτια με καθαρές αρχιτεκτονικές γραμμές και αυλές γεμάτες λουλούδια, εντυπωσιακά αρχοντικά και γραφικά καλντερίμια, που χάνονται μέσα στις καρυδιές, στα έλατα και τις κερασιές. Λίγο έξω από τη Δημητσάνα, οι επισκέπτες θα βρείτε το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, κτισμένο σε μια πλαγιά του φαραγγιού του Λούσιου ποταμού. Στην περιοχή της Δημητσάνας, βλέπετε, δούλευαν, έως τα μέσα του περασμένου αιώνα, περίπου είκοσι στεγασμένες ή υπαίθριες νεροτριβές, όπου πλένονταν τα υφαντά.


ΓΥΡΝΑ, ΦΤΕΡΩΤΗ ΤΟΥ ΜΗΛΟΥ
Σε έκταση ενός στρέμματος, λοιπόν, και μέσα σε πυκνή βλάστηση και άφθονα νερά, έχει αποκατασταθεί ένα σύνολο εγκαταστάσεων και υδροκίνητων μηχανισμών, με σκοπό τόσο να προβληθεί η σημασία της υδροκίνησης στο παρελθόν, όσο και να παρουσιαστούν οι βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που χρησιμοποιούσαν το νερό ως κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων. Το αναστηλωμένο συγκρότημα περιλαμβάνει αλευρόμυλο, νεροτριβή, βυρσοδεψείο και μπαρουτόμυλο, διασώζοντας μάλιστα τη συγκεκριμένη τεχνολογία της παραγωγής της μπαρούτης.
Κάθε ένα από τα αναστηλωμένα κτίρια των εργαστηρίων διαθέτει μια μόνιμη έκθεση με θεματικό περιεχόμενο σχετικό με το εργαστήριο στο οποίο στεγάζεται. Στο πρώτο κτίριο υπάρχει μια νεροτριβή και ένας αλευρόμυλος. Δίπλα έχει αποκατασταθεί ένας αλευρόμυλος με οριζόντια φτερωτή, όπου το νερό οδηγείται στο βαγένι και από το φυσούνι εκτοξεύεται στα πτερύγια της φτερωτής και την περιστρέφει. Το αδράχτι μεταδίδει την κίνηση στην πάνω μυλόπετρα, ενώ η κάτω παραμένει σταθερή. Με τους κραδασμούς που προκαλούνται από την περιστροφική κίνηση, πέφτει ο καρπός και αλέθεται ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες. Εδώ, μπορείτε εσείς και τα παιδιά σας να ρίξετε σπόρους καλαμποκιού στη σκαφίδα και να παρακολουθήσετε πώς ο καρπός αλέθεται από τις μυλόπετρες και πέφτει στην αλευροδόχη!

Το διπλανό δωματιάκι με το τζάκι στέγαζε την κατοικία του μυλωνά. Για την ιστορία, η αμοιβή του μυλωνά καταβαλλόταν σε είδος και αντιστοιχούσε περίπου στο 10% του αλέσματος. Συνεχίζοντας την περιήγηση στο μουσείο, έξω από το μύλο υπάρχει ένα πρόχειρο στέγαστρο, σαν αυτό που προφύλασσε το ρακοκάζανο, που στηνόταν στην ύπαιθρο μετά τον τρύγο, για την παραγωγή του τσίπουρου. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται ένα διώροφο κτίριο. Στο ισόγειο ήταν το παχνί για τα ζώα και πάνω η κατοικία του βυρσοδέψη.
Το κτίσμα αυτό σήμερα στεγάζει τα γραφεία του μουσείου. Σε χαμηλότερο επίπεδο, συναντάται το βυρσοδεψείο. Το εσωτερικό του εργαστηρίου είναι χωρισμένο σε «ζώνες», που αντιστοιχούν στα διάφορα στάδια επεξεργασίας των δερμάτων. Η πρώτη είναι για τα νερά, τον ασβέστη και γενικά τις προπαρασκευαστικές εργασίες. Στην επόμενη βρίσκεται η σειρά με τις γούρνες για τη δέψη. Μια ζώνη ευάερη προορίζεται για το άπλωμα και το στέγνωμα των δερμάτων στη σκιά. Τέλος, μια καλά φωτισμένη γωνιά προορίζεται για τις εργασίες της μετάδεψης.
Το λιθόστρωτο οδηγεί σε ένα πλάτωμα, όπου διαμορφώνεται μια φυσική δεξαμενή και καταλήγει στον μπαρουτόμυλο. Η Δημητσάνα ήταν ένα από τα εκατοντάδες χωριά που γνώριζαν τη συλλογή του ακάθαρτου νίτρου από τον 16ο αιώνα και το παρείχαν αντί φόρου στους Τούρκους. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι Δημητσανίτες δραστηριοποιήθηκαν για να τροφοδοτήσουν τον Αγώνα με το απαραίτητο υλικό.
Το μπαρούτι αποτέλεσε ισχυρό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας της περιοχής και διατηρείται ζωντανό στη μνήμη και στις αφηγήσεις των κατοίκων της. Αυτή την ιστορική ταυτότητα αναδεικνύει το μουσείο, καθώς αναπαριστά τον τύπο του μπαρουτόμυλου με κοπάνια, που χρησιμοποιήθηκε στη Δημητσάνα κατά την Επανάσταση αλλά και έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Το μουσείο διασώζει ταυτόχρονα τη συγκεκριμένη τεχνολογία παραγωγής της μπαρούτης, η οποία στην Ευρώπη έχει εξαφανιστεί από τον 18ο αιώνα.

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
• Με ΚΤΕΛ μέχρι τη Δημητσάνα (τηλ. 2710-230.140, www.ktelarkadias.gr).
• Με το αυτοκίνητό σας από την Εθνική Οδό Αθηνών - Τριπόλεως, έξοδος προς Βυτίνα. Το μουσείο βρίσκεται 2 χλμ. μετά τη Δημητσάνα.

Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης ανήκει στα θεματικά μουσεία που ιδρύει, συντηρεί και προβάλλει το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (www.piop.gr).
ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ
Κεφαλάρι Αϊ - Γιάννη, Δημητσάνα
τηλ. 27950-31.630
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
1η Μαρτίου - 15 Οκτωβρίου: 10 π.μ. - 6 μ.μ.
16 Οκτωβρίου - 28 Φεβρουαρίου: 10 π.μ. - 5 μ.μ.
Κλειστό κάθε Τρίτη
ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ
Γενική είσοδος: 3 ευρώ
Μειωμένο: 1,5 ευρώ